Recensie: ‘Funzone’ van Mugmetdegoudentand

Funzone begint en eindigt met een lied. De opening is een vrolijk-radicale versie van Rudolph the red-nosed reindeer, waarin het rendier dat gepest wordt met z’n glimmende gok toedeloe zegt tegen de hypocriete Santa – die zonder gids pardoes met z’n slee tegen een boom klapt. De afsluiter is een ‘atheïstische gospel’ met de tekst “Wie ben ik?” als refrein.

Eigenlijk zijn het vier Rudolphs op toneel; allemaal buitenbeentjes op zoek naar zichzelf. Minou Bosua zoekt zelfkennis om zichzelf steeds maar weer te verbeteren, Dickie van den Toorn is bang dat om uit zichzelf niks te zijn en verschuilt zich steeds hilarisch nep-tappend, zijn moeder naspelend en playbackend achter iemand anders. Marcel Musters heeft zichzelf geaccepteerd, maar moet toch steeds schuimbekkend over de politiek tieren. Baby Dee heeft haar lichaam aan haar identiteit aangepast.

Ze is een New Yorkse transgender die amusant kan vertellen over haar leven onder de houthakkers en die zichzelf zingend begeleid op orgel, harp en accordeon. Allevier spelen ze min of meer zichzelf op het toneel, in een uitvergrote versie. Bosua’s zelfverbeterdrang leidt tot implosie, Musters showglimlach is zelfvoldaan op het agressieve af. Alleen Dee blijft nuchter en laconiek.

Met deze voorstelling grijpen Mugmetdegoudentand en Joan Nederlof (tekst en regie) terug op de identiteits-shows uit de jaren ’90, zoals Onder Controle en Enter. Die waren even ijdel en openharig, maar waren die zo licht en vluchtig als Funzone nu is? De spelers kibbelen, dansen, verkleden zich vaak, maar het blijft los zand. Aan het begin vertelt Musters expliciet dat ze het over ‘identiteit’ willen gaan hebben, maar is dat niet een iets te groot onderwerp voor een wufte revue van nog geen anderhalf uur?

Een tweede laag in de voorstelling is interessanter. In hun monologen en discussies playbacken de spelers soms stemmen van een geluidsband (Frans Bauer en Joop van den Ende), Baby Dee herhaalt een tekst van Musters in fonetisch Nederlands, een souffleur zegt teksten voor en tijdens het zingen raakt de tekst op het karaoke-scherm in de war. Onze identiteit komt immers voornamelijk voort uit de buitenwereld.

Ook de individuële acts zijn vaak leuk, met buitenissige, maar volkomen vanzelfsprekend zichzelf zijnde Baby Dee als middelpunt en een lieflijk absurd dansje van een roze thule bloem, een harig beest en een slaapzak als hoogtepunt.

Musters zingt aan het eind van de afsluitende gospel ‘Wie ik ben/weet ik alleen’. Dat is een wel erg gemakzuchtige uiting van het wezenloze cliché dat je in jezelf moet geloven. Heeft Musters probleemloze tevredenheid dan gewonnen? Niet helemaal. Terwijl het licht dooft roept hij met schorre stem: “Ik ga op zangles”. Toch nog iets bij te schaven.

Funzone van Mugmetdegoudentand. Gezien 28/12/12 in Haarlem. In Amsterdam (Bellevue): 28/2 t/m 17/3. Tournee t/m 30/3. Meer info op www.mugmetdegoudentand.nl.

Interview Eric de Vroedt

interviews,Theatermaker — simber op 18 december 2012 om 11:00 uur
tags: , ,

[extented version van het interview uit de TM van december]

Het is een paar dagen na de première van Mightysociety10. Voor Eric de Vroedt is Mightysociety klaar maar nog niet klaar. Hij moet nog met de voorstelling mee op tournee (“Dat is het echte werk”), hij wordt ’s avonds in de sideshows ondervraagd door prominenten en hij werkt aan de Mightyfinalremix, een multimediale epiloog van de serie. Maar terugblikken kan al. Snel pratend, meanderend, ferme statements makend en die later soms weer nuancerend of ronduit tegensprekend. “Eigenlijk ben ik helemaal niet geëngageerd.”

Je hebt het volbracht. Hoe voelt dat?

Het voelt nu heel voldaan. Tegelijk was het hele spannende voor mij niet óf ik het wel zou volbrengen, maar of het succesvol zou worden en of ik het door zou kunnen ontwikkelen. Dat dat gelukt is voelt heel goed. Bij Monk had ik in een jaar of zes ook tien voorstellingen gemaakt, dus ik wist dat ik dát wel voor elkaar zou krijgen. Het waren er ook van het begin af aan tien, ik zou er nu niet nog vijf kunnen maken. Dat is ook zo’n beetje de uiterste houdbaarheid van een concept of een groep. Na zes à acht jaar is het over z’n hoogtepunt heen. Daarna dreigt het gevaar dat het je belangrijkste doel wordt om je instelling in stand te houden.

Vlak na Mightysociety1 had je in een briefwisseling met Pieter Bots felle kritiek op Ivo van Hove die een cyclus van voorstellingen over het huwelijk maakte. Nu eindig je Mightysociety met een voorstelling over familie. Wat is er gebeurd?

Ik vind mijn familiedrama wel heel anders dan Ivo’s huwelijkscyclus toen, heel kort nadat Theo van Gogh was neergeknald. Ik was boos omdat er ineens beweerd werd dat zo’n huwelijksdrama dat vijf jaar vantevoren gepland was dáárover ging, of dat het huwelijk een microcosmos is voor de grote wereld, en dat vond ik in 2004 echt onzin.

Mightysociety10 werd een familiedrama omdat het zich opdrong. Maar het is wel een familiedrama in de context van de hele wereld en écht als metafoor voor de hele wereld. Omdat ik de eerdere delen van Mightysociety heel erg politiek wilde houden, heb ik heel veel kanten van mezelf bewust achter de schermen gehouden. Ik wilde niet theater maken over ‘de kunstenaar’, ‘het leven’, ‘de liefde’, want dat weten we allemaal wel. Het moest over politiek gaan, en niet over mij. Daarmee heb ik mezelf ook verstopt.

Continue reading “Interview Eric de Vroedt” »

Interview Maureen Teeuwen

interviews,Parool — simber op 17 december 2012 om 12:00 uur
tags: , ,

Maar haar zorgvuldige dictie, haar understatement en haar droge humor is een voorstelling met actrice Maureen Teeuwen –of het nu de het fantasievolle teksttoneel is van Rosencrantz & Guildenstern Are Dead van ’t Barre Land of het speelse knutseltheater van Rieks Swarte’s Hi Ha Heijermans– altijd iets om naar uit te kijken. Nu speelt ze een solo over haar jeugdherinneringen, Het Vlot, onder de vleugels van Maatschappij Discordia.

“Ik had drie ingrediënten om een voorstelling mee te maken”, zegt Teeuwen in een Amsterdams café. “Als eerste de herinneringen van mijn vader, die hij aan mij heeft verteld. Ik groeide op in de jaren ’60 in Aalsmeer, waar mijn vader een administratieve functie had op de bloemenveiling. Die veiling was het middelpunt van het dorp. ’s Middags waren de bloemen weg, werd de vloer gedweild en daarna werd er gesport, gezongen en toneel gemaakt. Nergens in Nederland was zo’n groot verenigingsleven als in Aalsmeer.”

“Mijn vader was een verteller. Familieverhalen werden vaker verteld, ze werden steeds kleurrijker en ze werkten altijd naar een pointe toe. Op de veiling werden ook heel veel moppen verteld. Iedere avond kwam hij wel weer met een nieuwe mop thuis. Hij leerde mij de dramaturgie van de mop; hóe je een mop vertelt. Eigenlijk waren dat mijn eerste acteerlessen.”

“Die herinneringen van mijn vader vermeng ik met mijn eigen jeugdherinneringen. Ik speelde veel buiten met vriendjes. Veel van dat spel was doortrokken van de Koude Oorlog, al beseften we dat toen niet. We trokken in de weilanden ten strijde tegen het Warschau Pact. We wisten niet wat dat betekende, maar we kenden de term van de Radionieuwsdienst.”

“En het derde ingrediënt is een absurde laag – een herinnering die je niet kúnt hebben, maar die ieder mens heeft meegemaakt: de reis van het DNA-pakketje van wat ik zou worden van mijn vader, op weg naar mijn moeder, samen met een leger van 250 miljoen anderen. Ik beschrijf dat als een militaire operatie.”

Zoals te verwachten is voor iemand die zo gepreoccupeerd is door herinneringen, is Teeuwen een groot liefhebber van Marcel Proust. Een paar jaar geleden speelde ze een memorabele voordracht, het verhaal van Proust die door de geur van een in lindebloesemthee gedoopte madeleine heftig wordt teruggevoerd naar zijn jeugd. Teeuwen: “Proust zegt dat de herinnering zelf alleen maar bestaat uit fragmenten. Het verhaal is iets dat je máákt. Proust noemt dat een ‘intellectueel equivalent’, en bij hem wordt dat uiteindelijk zijn boek Op zoek naar de verloren tijd.”

“Ik heb het iets gemakkelijker dan Proust: op het toneel heb ik de herinneringen niet woordelijk in mijn hoofd. Ik heb ze wel uitgeschreven, maar die tekst laat ik thuis. Dat is misschien de kunst van het verhalen vertellen: dat je hoort dat het niet ‘opgezegd’ is. Het uitgangspunt van deze voorstelling was de vrije flow van herinneringen. Het heeft misschien ook te maken met psychoanalyse: als je een verhaal vijf keer vertelt, komt er bij de vijfde keer soms spontaan een nieuw element in.”

Opvallend is dat de voorstelling wordt gemaakt onder de vlag van Discordia. “Ik werd uitgenodigd: als ik nog een solo wilde maken binnen dit kunstenplan [dat 1 januari afloopt], dan kon dat. Ik houd erg van de de manier van toneel maken van Discordia, van de manier waarop ze altijd de geschiedenis meenemen in hun werk. En ook van hoe het eruit ziet. Jan Joris Lamers heeft voor Het Vlot een mooie ruimte gemaakt. Hij maakt altijd plekken waarin je je thuis voelt als toneelspeler. Het zijn ruimtes die je omarmen, en waar het publiek ook bij hoort.”

Het Vlot van Maureen Teeuwen/Discordia is te zien van 19 t/m 21 december in Frascati. Meer info op www.discordia.nl

Recensie: ‘Na de repetitie / Persona’ van Toneelgroep Amsterdam

Met haar rug naar het publiek ligt Marieke Heebink op een tafel. Onnatuurlijk uitgestrekt, monumentaal, naakt. De blauwe lijnen op haar bewegingloze lichaam versterken de suggestie van een marmeren beeld. Maar als ze zich omdraait zien we het stretchverband waarin de zender zit, het microfoonsnoer is op haar zij geplakt als de hechting op een lange wond. Voor een keer stoort het niet: Na de repetitie/Persona is een tweeluik dat het theater met al z’n trucs als onderwerp heeft.

Na eerder Scènes uit een huwelijk en Kreten en gefluister regisseert Ivo van Hove opnieuw scripts van de Zweedse filmmaker Ingmar Bergman, en wel twee achter elkaar. Na de repetitie is een televisiescript uit 1984 over een toneelregisseur in een repetitielokaal in een discussie verzeilt raakt met zijn jonge hoofdrolspeelster. Persona (1966) is een film over een actrice die gestopt is met praten en als vorm van therapie met een jonge verpleegster op een verlaten eiland belandt.

Van Hove regisseert Na de repetitie als kamermuziek. Gijs Scholten van Aschat speelt de regisseur zoekend, getergd, in wezen onzeker. Karina Smulders heeft lol met haar rol als slechte jonge toneelspeelster. Samen debiteren ze aardige wijsheden over toneel, maar het wordt pas interessant als Marieke Heebink opkomt. Is zij de overleden moeder van de jonge actrice, of een oudere (maar niet wijzere) versie van dezelfde vrouw? Heebink maakt er een gedenkwaardig nummer van, snel wisselend tussen hitsig, flemend en beklagenswaardig en continu in gevecht met de mouwen van haar jas.

Toch gaat het storen dat er zoveel clichés getoond worden; de regisseur wil controle en kan alleen in zijn kunst leven, de actrices zoeken aandacht en bevestiging. Het eindigt met een mooie dialoog tussen Smulders en Scholten waarin ze hun potentiële affaire in een serie toneelscènes aan elkaar voorstellen en zo de hele verhouding bij voorbaat overbodig maken.

Persona wordt bij Van Hove een soort opera. Na het begin met de naakte Heebink in een klinische ziekenhuiskamer, vallen de muren om en blijkt het hele toneel van de Rabozaal een gigantische vijver, met de vloer als het eiland waar de zwijgende actrice (Heebink dus) zich terugtrekt met haar verpleegster (opnieuw Smulders). Opnieuw is het spel prachtig: de zwijgende, maar aggressief expressieve Heebink tegenover de alsmaar wanhopiger voortbabbelende Smulders, terwijl ze gegeseld worden door de storm, regen en mist die gemaakt wordt door de pontificaal neergezette hi-tech toneelmachinerie rechts.

De paralellen en tegenstellingen tussen de twee delen zijn aardig. Theater als vlucht uit het leven, als plaatsvervanging voor het leven of als oefening hóe te leven. Maar het blijft light toneel, waarin de beelden het gekeuvel overdonderen.

Na de repetitie / Persona van Toneelgroep Amsterdam. Gezien 13/12/12 in de Stadsschouwburg. Aldaar t/m 22/12 en later in februari en mei. Tournee. Meer info op www.toneelgroepamsterdam.nl

In Memoriam Jeroen Willems

In Memoriam,Parool — simber op 4 december 2012 om 10:30 uur
tags:

Broeierige blik, geheimzinnige kop, hypnotiserende stem. Met de plotseling overleden Jeroen Willems verliest Nederland een acteur van de buitencategorie. Hij stierf in het harnas, nadat hij in elkaar was gezakt tijdens de repetities voor het feestelijke gala ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van Koninklijk Theater Carré.

Willems was een zeldzaam veelzijdig acteur. Hij begon zijn carrière in de autosloperijen en plantenkassen waar Theatergroep Hollandia van Johan Simons en Paul Koek bij voorkeur speelde. Vervolgens veroverde hij Europa met de solo Twee Stemmen, waarin hij een dozijn personages van Pasolini speelde. Hij kon de voorstelling spelen in vier talen, alnaargelang het land waar hij stond. Daarna maakte hij een bruuske wending en ging zingen. De voorstelling Brel, de zoete oorlog, met in het Nederlands vertaalde liederen van Jacques Brel, betekende zijn doorbraak bij een groter publiek. Hij won er de Louis d’Or voor, de belangrijkste Nederlandse toneelprijs.

En tussendoor speelde hij rollen in talloze films en televisieseries, van de zachte prins Claus in Majesteit (waarvoor hij een Gouden Kalf won), tot de geniepige closet-homo Wim Sonneveld in Bij ons in de Jordaan, en van aantrekkelijke Amsterdamse rechercheur in Ocean’s 12, tot enigmatische gangster in Cop vs. Killer, een rol die hem eerder dit jaar zijn tweede Gouden Kalf opleverde, op de editie van het Nederlands Film Festival waar hij gast van het jaar was. En dan leende hij zijn bronzen stem ook nog voor het inspreken van luisterboeken, waarvoor hij ook een prijs won.

Willems werd in 1962 in Maastricht geboren en groeide op in het Limburgse Welten in een artistiek gezin. Zijn ouders kenden elkaar van de theaterschool. Zijn vader, die stierf toen Jeroen vijftien was, was dramadocent, zijn moeder logopediste die graag gedichten voordroeg. Het kostte Willems zeven audities om aangenomen te worden op de Toneelschool Maastricht. Daar leerde de met zwaar Heerlen’s accent sprekende Willems ABN als was het een nieuwe taal, de basis voor zijn latere talenknobbel.

Willems kon zo veelzijdig worden door zijn eigenheid. Niet alleen zijn markante hoofd was uit duizenden herkenbaar, ook zijn aura van duister mysterie nam hij mee in iedere rol. In zijn films is Willems altijd een enigmatische verschijning. Achter zijn strakke gezicht lijken zijn personages altijd iets te verbergen te hebben. “Als ik vraag om een kopje koffie, denk je: of hij gaat me zo vermoorden, of hij wil met me naar bed. Ik slaag er kennelijk niet in om het bij dat kopje koffie te houden.”

Op het toneel waren zijn personages nooit mensen in wie je je kon herkennen. Hij tóónde zijn personage. Hij liet altijd merken dat het spel was, iets kunstmatigs. Zelf zei hij daarover: “Als je naar een groot acteur gaat kijken, en daar schaar ik me dan maar even tussen, dan wil je toch niet dat die verdwijnt, je wilt juist hém zien, zien zijn, ín een personage.”

Misschien was het die kwaliteit die Willems zo geliefd maakte in Duitsland. Toen regisseur Johan Simons artistiek leider werd van de Münchner Kammerspiele, was Willems een van de acteurs die hij met zich mee nam. Hij speelde er een paar van zijn mooiste rollen, zoals een oude, uitgebluste rechter in Drei Farben en de titelrol van de krankzinnige koning in Ludwig II (in regie van Ivo van Hove). Paradoxale rollen, die geheimzinnig werden juist door de oprechtheid waarmee hij liet zien hoe hij het deed.

Willems verbond zich niet vast aan het Münchense ensemble. De laatste jaren was hij nomadisch acteur, reizend tussen Amsterdam, Leiden, New York, München, Basel en Zürich. “Het heeft iets romantisch en aantrekkelijks, al dat werken in het buitenland, maar je moet oppassen dat je niet vereenzaamd. Ik mis een familie zoals Hollandia was, waarop je met iedere voorstelling kon voortbouwen”, zei hij een jaar geleden.

Ook bleef hij zingen, onder andere in een aantal opera’s die het hiernamaals expliciet als onderwerp hadden, La Commedia van Louis Andriessen en Orfeo naar Monteverdi. In La Commedia speelde hij Lucifer, een rol die hij bijna uitschreeuwde. “Iemand vroeg of ik zou kiezen voor de hemel of voor de hel. Dat wordt de hel – ik denk dat daar uiteindelijk interessantere mensen zitten. Meer stoute mensen, en die vind ik toch wel leuker. Dan moet het maar wat branden.”

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-Noncommercial-Share Alike 3.0 Unported License.
(c) 2024 Simber | powered by WordPress with Barecity